سونوگرافی داپلر، یک روش تصویربرداری پزشکی غیرتهاجمی است که برای ارزیابی دقیق جریان خون در رگ‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش با بهره‌گیری از امواج صوتی با فرکانس بالا، تغییرات ایجاد شده در این امواج پس از برخورد با گلبول‌های قرمز خون را اندازه‌گیری کرده و به صورت تصاویر رنگی نمایش می‌دهد.
کاربردهای سونوگرافی داپلر
سونوگرافی داپلر طیف گسترده‌ای از کاربردها در تشخیص و درمان بیماری‌های مختلف دارد. مثل:
تشخیص اختلالات عروقی
- لخته شدن خون (ترومبوز)
- نارسایی وریدی و بیماری‌های وریدی مزمن
- تنگی و انسداد شریان‌ها (آترواسکلروز)
- آنوریسم (گشاد شدگی غیر طبیعی رگ‌ها)
- بیماری‌های شریان‌های محیطی
ارزیابی بیماری‌های قلبی
- نارسایی دریچه‌های قلب
- بیماری‌های مادرزادی قلب
بررسی جریان خون در اندام‌های مختلف
- ارزیابی جریان خون در اندام‌های شکمی و لگن
- بررسی جریان خون در عروق گردن و مغز (عروق گردن و مغز نقش حیاتی در تأمین خون و اکسیژن مورد نیاز مغز ایفا می‌کنند. هرگونه اختلال در جریان خون این عروق می‌تواند منجر به عواقب جدی مانند سکته مغزی شود. در این سونوگرافی، یک پروب سونوگرافی روی پوست گردن قرار می‌گیرد. این پروب امواج صوتی با فرکانس بالا را به داخل بدن ارسال می‌کند. هنگامی که این امواج به گلبول‌های قرمز خون برخورد می‌کنند، بازتاب شده و توسط دستگاه سونوگرافی دریافت می‌شوند.
- با اندازه‌گیری تغییر فرکانس امواج بازتاب شده، می‌توان سرعت و جهت جریان خون را محاسبه کرد. اینگونه می‌توانند بیماری‌هایی مانند تنگی شریان‌های کاروتید که می‌تواند به تشکیل لخته خون و انسداد عروق منجر شود، را در مراحل اولیه تشخیص دهند. علاوه بر این با اندازه‌گیری سرعت جریان خون و شناسایی مناطق دچار تنگی یا انسداد، پزشک می‌تواند خطر سکته مغزی را در بیمار ارزیابی کند و قبل از خطر ابتلا به سکته، مشکلات مربوط به انسداد را حل کند.)
مزایای سونوگرافی داپلر
مزایای عمده سونوگرافی داپلر به شرح است:
- غیرتهاجمی بودن: این روش بدون نیاز به جراحی و تزریق ماده حاجب انجام می‌شود.
- دقت بالا: سونوگرافی داپلر قادر به اندازه‌گیری دقیق سرعت و جهت جریان خون است.
- بی‌خطر بودن: استفاده از امواج صوتی در سونوگرافی داپلر عوارض جانبی قابل توجهی ندارد.
- هزینه مناسب: نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری، هزینه سونوگرافی داپلر کمتر است.
- سرعت بالا: نتایج سونوگرافی داپلر به سرعت در دسترس پزشک قرار می‌گیرد.
نحوه انجام سونوگرافی داپلر
در این روش، از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌شود. این امواج به بدن فرستاده شده و پس از برخورد با گلبول‌های قرمز خون، بازتاب می‌شوند. دستگاه سونوگرافی، این امواج بازتاب شده را دریافت کرده و آن‌ها را به تصاویر رنگی تبدیل می‌کند. این تصاویر، اطلاعات ارزشمندی در مورد سرعت، جهت و میزان جریان خون در رگ‌ها ارائه می‌دهند.
به طور کلی برای انجام سونوگرافی داپلر، بیمار بر روی تخت دراز کشیده و پزشک یا تکنسین، ژلی روی پوست ناحیه مورد بررسی می‌مالد. این ژل کمک می‌کند تا امواج صوتی بهتر به داخل بدن نفوذ کنند. سپس، دستگاه سونوگرافی را روی پوست حرکت می‌دهند. این دستگاه امواج صوتی را به بدن شما می‌فرستد و امواج بازتاب شده را دریافت می‌کند. در نهایت، تصاویر رنگی بر روی صفحه دستگاه نمایش داده می‌شود.
در چه زمانی سونوگرافی داپلر را توصیه می‌کنند؟
پزشک ممکن است با دیدن علائم زیر انجام سونوگرافی داپلر را توصیه کند:
- درد پاها یا ورم پاها
- احساس خستگی در پاها هنگام راه رفتن
- سابقه خانوادگی بیماری‌های عروقی
- وجود نارسایی قلبی
- قبل و بعد از عمل جراحی عروق
- در دیابت (دیابتی که در مراحل اولیه درمان شود، مشکلات کمی ایجاد نمی‌کند، اما دیابت در مراحل بالاتر ممکن است حتی به نقص عضو منجر گردد.)
- در بعضی از بیماری‌های کلاژن واسکولار
- درد ناحیه شکمی به ویژه در کهن سالان به دلیل شک به ایسکمی روده‌ها
- کوچک شدن و کم کاری کلیه‌ها
- بیماری‌های کبدی و شک به سیروز کبدی
- شک به تومورهای شکمی برای تشخیص درجه بدخیمی
- برای بررسی ضایعات تخمدان‌ها در خانم‌ها به ویژه توده‌های رحمی و تخمدانی (به طور کلی در هنگام درد در ناحیه لگنی که امکان دارد به دلیل پیچ خوردگی تخمدان‌ها و موارد مشابه باشد، سونوگرافی داپلر توصیه می‌شود.)
- مشکلات بیضه و پروستات در آقایان (هم التهاب و عفونت و هم از نظر بررسی توده‌ها)
- هنگام ورم اندا‌های تحتانی
- واریس (در واقع با سونوگرافی داپلر تشخیص داده می‌شود که در کدام ناحیه پیج خوردگی وجود دارد. با اینکار دیگر برای رفع ظاهر بد پا نیازی به جراحی باز نیست و بعد از نشخیص با داپلر، ظاهر آن ناحیه از پا را با لیزر و یا آراف درمان می‌کنند.)
- بررسی مشکلات مربوط به شریان‌ها
دو تا از شایع‌ترین بیماری‌هایی که با سونوگرافی داپلر تشخیص داده می‌شوند
در ادامه دو تا بیماری شایع به شما معرفی می‌کنیم که سونوگرافی داپلر نقش مهمی در تشخیص آن‌ها می‌تواند ایفا کند:
بیماری‌های شریانی محیطی (PAD)
بیماری شریانی محیطی، یک اختلال عروقی است که در اثر تنگ شدن یا انسداد شریان‌های محیطی رخ می‌دهد و منجر به کاهش جریان خون به بافت‌های اندام‌ها، معمولاً پاها، می‌شود. این بیماری اغلب در اثر تجمع پلاک در دیواره داخلی شریان‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند عوارضی جدی مانند زخم‌های مزمن و حتی قطع عضو را به دنبال داشته باشد. سونوگرافی داپلر نقش بسیار مهمی در تشخیص زودهنگام PAD و ارزیابی شدت بیماری دارد.
تشخیص وریدهای مسدود شده با سونوگرافی داپلر
انسداد وریدها، به ویژه در پاها، می‌تواند مشکلات جدی مانند لخته شدن خون (ترومبوز وریدی عمقی)، تورم، درد و حتی عوارض خطرناک‌تری مانند آمبولی ریه را به دنبال داشته باشد. تشخیص زودهنگام و دقیق این انسدادها به پزشک کمک می‌کند تا درمان مناسب را آغاز کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند.
چگونه سونوگرافی داپلر انسداد وریدی را تشخیص می‌دهد؟
- اندازه‌گیری سرعت جریان خون: سونوگرافی داپلر با اندازه‌گیری سرعت جریان خون در وریدها، می‌تواند مناطق با جریان خون کند یا متوقف شده را شناسایی کند. این مناطق ممکن است نشان‌دهنده وجود لخته خون یا انسداد در ورید باشند.
- تصویربرداری از وریدها: این روش امکان ایجاد تصاویر دقیق از وریدها و ساختارهای اطراف آن‌ها را فراهم می‌کند. پزشک می‌تواند با بررسی این تصاویر، هرگونه تغییر شکل، تورم یا انسداد در وریدها را مشاهده کند.
- ارزیابی دریچه‌های وریدی: سونوگرافی داپلر می‌تواند عملکرد دریچه‌های وریدی را ارزیابی کند. این دریچه‌ها نقش مهمی در بازگشت خون از پاها به قلب ایفا می‌کنند و اختلال در عملکرد آن‌ها می‌تواند به انسداد وریدها منجر شود.
جمع بندی
در کل می‌توان گفت که سونوگرافی داپلر روشی است که با استفاده از امواج صوتی، به پزشکان اجازه می‌دهد تا جریان خون در رگ‌های بدن را به طور دقیق بررسی کنند. این روش بدون درد، ایمن و غیرتهاجمی است و در تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌های قلبی عروقی کاربرد دارد. با استفاده از سونوگرافی داپلر، پزشکان می‌توانند سرعت، جهت و میزان جریان خون را در رگ‌ها اندازه‌گیری کرده و به این ترتیب بیماری‌هایی مانند لخته شدن خون، تنگ شدن رگ‌ها، واریس و مشکلات قلبی را تشخیص دهند. این روش همچنین در هدایت درمان‌های مختلف از جمله درمان واریس با استفاده از رادیوفرکوئنسی کاربرد دارد.