اكثر جنين‌هایی که دارای ناهنجاری‌های ساختاری و ژنتيكی می‌باشند در طول دوران بارداری از بين می‌روند و يكي از عوامل اصلی سقط در سه ماهه اول بارداری مي‌باشند، در واقع انتخاب طبيعی اكثر جنين‌های ناقص را از بين می‌برد.
با اين وجود تعداد قابل توجهی از جنين‌های با ناهنجاري‌های ساختاری و ژنتيكی تا آخر بارداری زنده مانده و حتي ممکن است تا سال‌ها پس از تولد هم عمر كرده و باعث افزايش مشكلات خانواده و جامعه (هم از نظر نگهداری و مراقبت ايشان و هم از جنبه‌های اقتصادی) می‌گردند.
بيماری سندروم داون و برخی اختلالات ژنتیکی، برخی از بيماریی‌های قلبی و نيز ناهنجاری‌های موضعی اندام‌ها از جمله اين اختلالاتی هستند كه جنین مبتلا می‌تواند به دنیا بیاید و تا سال‌ها زندگی کند و باعث افزايش زحمت خانواده و نيز افزايش هزينه‌های سلامت جامعه مي‌شوند.
سونوگرافی‌های دوران بارداری چه چیزهایی را نشان می‌دهند؟
انجام سونوگرافی‌های تخصصی و در زمان مناسب حين بارداری همراه با اكوی قلب جنين و نيز تست‌های غربالگری ساده و تخصصی باعت تشخيص به موقع اين ناهنجاري‌ها شده و با سقط قانونی و طبق موازين شرعی در سن بارداری كمتر از 19 هفته از درد و رنج خانواده كاسته شده و جامعه‌ای سلامت‌تر خواهيم داشت.
در واقع هدف از انجام آزمایشات این است که ارگان‌های در حال رشد جنین، نحوه عملکرد آن‌ها، همچنین نواقص احتمالی آنالیز و بررسی شود. در اغلب موارد بنا به صلاح‌دید پزشک یک سری سونوگرافی‌های دیگر نیز جهت سنجش سطح مایع آمنیوتیک، میزان رشد و نحوه قرارگیری جنین درون رحم انجام می‌پذیرد.
■ انواع سونوگرافی‌ها در دوران بارداری
🔸 سونوگرافی اولیه حاملگی و مشاهده پل جنینی و ضربان قلب جنین در هفته 6 تا 8 بارداری
🔸 سونو گرافی غربالگری سه ماهه اول همراه با آزمایش خون مادر، در سن 11 تا 14 هفته بارداری جهت بررسی NT (ضخامت چین پوستی پشت گردن می‌باشد که اگر بالای 3 باشد باید مورد بررسی تخصصی قرار بگیرد) و نيز بررسي ساختار اوليه جنين (تشخيص برخی ناهنجاری‌ها مانند آننسفالی و عدم وجود یا اختلالات اندام‌ها و حتی برخی ناهنجاری‌های قلبی)
🔸 🔸 سونوگرافی مرحله اول برای 3 ناهنجاری کروموزومی عمده که همان Down syndrome (تریزومی 21)، Edwards Syndrome (تریزومی 18) و Patau syndrome (تریزومی 13) انجام میشود.
🔸 🔸 سونوگرافی مرحله اول برای 3 ناهنجاری کروموزومی عمده که همان Down syndrome (تریزومی 21)، Edwards Syndrome (تریزومی 18 ) و Patau syndrome (تریزومی 13 ) انجام میشود.
🔸 سونوگرافی فوق تخصصی بررسی ناهنجاری جنين سه ماهه دوم (آنومالی اسكن پيشرفته) در هفته 17 تا 28 كه به صورت 2 و 4 بعدی انجام مي‌شود و اكثر اختلالات ساختاری و ژنتيكی قابل تشخيص است.
سونوگرافی مرحله دوم جهت رد ناهنجاری‌های آناتومیک، مغز و ستون فقرات، اندام‌ها و احشاء داخل شکم و قفسه سینه جنین می‌باشد .
اخیرا برخی متخصصین جهت بررسی برخی اختلالات دیررس، سونوگرافی غربالگری مرحله سوم را نیز بین هفته های ۲۵ تا ۲۷ بارداری درخواست می‌کنند.
🔸 اكو پيشرفته قلب جنين از سونوگرافی‌های فوق‌تخصصی است که در مواردی مانند زمانی که ضخامت NT بالا باشد یا برخی یافته ها در سونوگرافی مرحله اول یا دوم نرمال نباشد، سابقه بیماری قلبی در خانواده درجه 1 یا جنین قلبی وجود باشد، دیابت مادر و دو قلویی اندیکاسیون سونوگرافی کالرداپلر وجود دارد که بهتر است از هفته 17-20 بارداری انجام شود.
🔸 سونوگرافی كالر-داپلر (سونوگرافي رنگي عروق جنين) به منظور بررسی رشد جنين و نحوه خونرسانی آن، در دو زمان و طبق استانداردها انجام مي‌شود.
- هفته 18 تا 28 بارداری
- از هفته 28 تا انتهاي بارداري
🔸 سونوگرافي بيوفيزيكال و بررسي حركات، اندام‌ها و تنفس جنين از هفته 28 تا آخر بارداري همراه با دستگاه ثبت تغييرات ضربان قلب جنين (NST)
جهت ارزیابی حال و وضع و سلامتی کلی جنین به کار میرود و همچنین به ما اطلاع میدهد که جنین درحال حاضر در حالت اورژانسی قرار دارد خیر
🔸 سونوگرافی تخصصی جفت (کالرداپلر) جهت رد چسبندگی‌های غیرطبیعی جفت به رحم و جفت سر راهی می‌باشد که عامل اصلی مرگ و میر در اغلب بارداری‌ها به دلیل خونریزی‌های زیاد در گذشته بوده است.
بهترین زمان انجام سونوگرافی آنومالی اسکن
سه ماهه دوم بارداری از هفته 14 بارداری آغاز میشود و تا هفته 28 ادامه دارد. از آنجا که بر اساس قوانین سقط درمانی با محاسبۀ تاریخ اولین روز قاعدگی فقط تا هفته ۱۹ سقط امکان‌پذیر است، سونوگرافی آنومالی بین هفته‌های 16 تا 18 بارداری انجام میشود تا در صورت وجود مشکلی که نیاز به ختم بارداری دارد، این امکان برای والدین وجود داشته باشد تا قانونی اقدام کنند.
■ جمع بندی
معمولاً مادران در دوران بارداری خود سونوگرافی‌های متعددی را در سه ماهه اول، دوم و سوم حاملگی انجام می‌دهند تا از سلامت فرزند خود اطمینان حاصل نمایند. این تست‌ها اکثر اختلالات ژنتیکی و آناتومیک را نشان می‌دهند، بنابراین خانم‌های باردار مطمئن باشند که همه نکات لازم درباره سلامت فرزندشان به اطلاع آن‌ها خواهد رسید.
لازم به ذكر است كه برخی اختلالات غیرساختمانی و فانکشنال و بیوشیمیایی قابل تشخيص با سونوگرافی نمی‌باشند .